Qua cuốn “Mùa hè không tên” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, câu chuyện về một làng quê và những đứa trẻ được khắc họa một cách rất ấn tượng. Cậu bé Khang sắp lên lớp 5 là nhân vật chính, và cũng là những câu chuyện nhỏ mà bạn đọc đã quen thuộc ở các tác phẩm trước của nhà văn.

Câu chuyện về một làng quê và những đứa trẻ

Đó là Túc, Nhàn – những đứa trẻ phải lớn lên sớm vì hoàn cảnh gia đình. Là Hội, Chỉnh, Đính dù sung túc hơn nhưng cũng có những nỗi niềm riêng khó nói ra. Theo nhà văn, cuốn sách là cách để ông khám phá lại tuổi thơ, mở rộng thêm không gian để gửi gắm thông điệp qua các nhân vật.

Với Mùa hè không tên, tác giả muốn thể hiện lại bức tranh tuổi thơ làng quê của mình. Mỗi nhân vật, mỗi số phận là một sợi chỉ để thêu nên bức tranh ấy. Vì thế, không ngạc nhiên khi các địa danh quen thuộc như làng Đo Đo, Quán Gò, Cẩm Lũ… lại xuất hiện trong tác phẩm này.

Theo hướng “coming-of-age” – từng bước trưởng thành, Mùa hè không tên vẫn hấp dẫn người đọc bởi sự thơ ngây, đầy hồn nhiên của các nhân vật, thông qua giọng văn vui nhộn và ngôn ngữ đơn giản. Có lúc những đứa trẻ khiến mình phì cười với việc quyết định thích ai dựa trên quà cáp, hay ganh tỵ với bạn bè… Nhưng cũng có những nỗi buồn không lý do, nơi cảm xúc lắng đọng gần như mặn chát, từ đó đánh thức đứa trẻ phải lớn lên.

Qua đường dây ấy, tác giả phân tích nhiều tâm lý phức tạp, để thấy rằng tuổi thơ sẽ phải đi qua và con người phải trưởng thành. Ví dụ, lúc đầu Khang thích chơi với Nhàn vì được cho quà, sau đó cậu mới nhận ra Nhàn khổ hơn mình nhiều, và cậu buộc phải trưởng thành. Đó là lúc cậu ao ước được mãi là đứa trẻ vô tư.

Một điểm thành công của Nhật Ánh là cách xây dựng nhân vật – luôn trong trạng thái tiếp nhận những gì sẽ đến. Chính tính cách mà ai cũng từng có này khiến tác phẩm gần gũi với nhiều người. Nhà văn như người kể chuyện, lặng lẽ quan sát và ghi lại những mảnh đời từng trải. Ông cũng biết cách làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn, chẳng hạn dùng ngôn ngữ kiếm hiệp, hay các hình ảnh ẩn dụ đẹp như nhành trứng cá… Thi thoảng ông cũng thay thế văn xuôi bằng những vần thơ tự sáng tác, tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng.

Những câu chuyện riêng không thể đoán trước

Nếu làng Đo Đo trong Mắt biếc chỉ là bối cảnh cho câu chuyện tình của Ngạn và Hà Lan, thì trong Mùa hè không tên, làng quê ấy là nơi sinh sống của nhiều người với những số phận khác nhau. Ở đó không chỉ có trẻ con, mà còn cả cha mẹ, ông bà, họ hàng của các em, mỗi người đều mang theo câu chuyện riêng của mình.

Có rất nhiều hoàn cảnh éo le khiến con cái và cha mẹ phải xa cách. Có người đi mãi không thấy về, kẻ mất tích rồi gặp lại nhau tình cờ. Cũng có những mối tình dang dở. Nhưng trong trang viết của Nhật Ánh, mọi thứ không quá bi thương đau khổ. Như một hiệp sĩ bảo vệ tuổi thơ, ông giảm bớt nỗi đau, khiến nhân vật chấp nhận số phận để trở nên mạnh mẽ hơn.

Đây là cuốn sách không chỉ dành cho trẻ em mà cả người lớn từng là trẻ. Qua lăng kính trong veo, ta thấy những mất mát, chia ly bỗng dễ chịu hơn, nhưng vẫn tạo được sức tác động lớn lên những đứa trẻ. Đó là sự đa nghĩa mà Nhật Ánh tạo ra, vừa giải trí nhưng vẫn răn dạy, vừa thực tế nhưng vẫn mang tính cảnh tỉnh mạnh mẽ.

Tác phẩm có 2 cái kết. Lần đầu dừng vào ngày mùa hè kết thúc, nhưng một tuần sau tác giả viết tiếp vì cảm thấy vẫn còn điều gì đó chưa nói hết. Có lẽ vì cảm giác hoài niệm đã xuất hiện, khiến ký ức quá quan trọng với ông, không thể để nó trở nên buồn tẻ. Nhà văn muốn dựng lên cái làng trong ký ức, với đủ mảnh đời, hoàn cảnh, dựa trên tình người.

Mùa hè không tên là tác phẩm thành công mới của Nhật Ánh, với phong cách đặc trưng quen thuộc. Qua đó người đọc có dịp nhìn lại chính mình, và hiểu rằng: “Tình yêu dành cho người thân bao giờ cũng giống nhau nên khi phản chiếu lên trang viết cũng tương tự”.